Hoe “nieuwe” grondstoffen creëren door recyclage?

“Niets gaat verloren, niets komt erbij, maar alles verandert.” Dit citaat, dat onterecht aan Antoine Lavoisier wordt toegeschreven, lijkt wel bedacht als verdediging van recyclage. Want vergis je niet: “afval” is wel degelijk grotendeels om te zetten in “nieuwe materialen”, die herbruikbaar zijn om iets nieuws te creëren! Een echte buitenkans om te vermijden dat we de grondstoffen moeten blijven uitputten. Er is immers zoiets als de “zevende grondstof” (naast water, lucht, aardolie, aardgas, steenkool en mineralen zijn ook gerecycleerde producten een volwaardige grondstof). En elk jaar helpt die ons om de uitstoot van 700 miljoen ton CO₂ te vermijden. Tegen 2030 zou het om een miljard ton gaan. Recycleren is dus een belangrijke hefboom om de uitputting van de aarde tegen te gaan.

in 1994 zou iemand in de Verenigde Staten voor het eerst hebben geopperd om een “werelddag voor recylage” te organiseren. Het doel? De consumptie van producten op basis van gerecycleerde materialen bevorderen. Pas in 2018 kreeg 18 maart een wereldwijde uitstraling. Ook het Bureau of International Recycling (BIR) zette zijn schouders onder het project en steunt nog steeds de Global Recycling Foundation, die de volgende doelstellingen naar voren schuift:

1. De regeringsleiders in elk land erop wijzen hoe belangrijk en dringend een gemeenschappelijke aanpak, onder andere inzake recyclage, is voor het klimaat.
2. Alle goederen die ons omringen als waardevolle grondstoffen en materialen bekijken in plaats van als afval.

Recycleren lijkt een evident begrip, maar een woordje uitleg is toch op zijn plaats. Volgens de Europese Unie is recyclage elke terugwinningsoperatie waarbij afval opnieuw wordt verwerkt tot producten, materialen of stoffen voor de oorspronkelijke functie of voor andere doeleinden. Dit omvat de verwerking van organisch materiaal, maar niet de energieterugwinning, de omzetting voor gebruik als brandstof of om te storten.

Producten worden dus verwerkt als ze aan het einde van hun levenscyclus zijn gekomen, wanneer ze ten onrechte (industrieel of huishoudelijk) “afval” worden genoemd. Op die manier geven we opnieuw waarde aan onze oude kunststoffen, papier en karton, glas, puin en afbraakmateriaal, oude metalen, enz. We verwerken ze tot nieuwe grondstoffen voor nieuwe producten. Klinkt vertrouwd, toch? Uiteraard, want bijvoorbeeld versleten metalen voorwerpen worden al sinds de bronstijd (van 2700 tot 900 voor Christus) gesmolten om het metaal te recupereren en er nieuwe voorwerpen van te maken. Eigenlijk kenden zowat alle oude beschavingen een vorm van recycleren en onze grootouders deden daar nog dapper aan mee. Ze verhieven het zelfs tot een kunst: “iets nieuws maken met iets ouds.”

Het recyclagetraject begint in je vuilnisbak(ken). Afval sorteren is immers de geliefkoosde sport van de Belg. Het begint ook in de inzamelpunten, sorteercentra en recyclageparken, wanneer je grof vuil wegbrengt, of oude elektrische of elektronische (huishoud)toestellen, lampen, enz. Deze eerste schakel in de recyclageketen is essentieel. Ze biedt gespecialiseerde bedrijven de kans om de verschillende soorten afval te komen ophalen en naar plekken te brengen waar het zoveel mogelijk wordt verwerkt (de restfractie wordt verbrand of gestort).

Meestal maakt men een onderscheid tussen drie grote recyclagetechnieken:

• Chemische recyclage: afval wordt blootgesteld aan chemische reacties, bijvoorbeeld om bepaalde stoffen of onderdelen van elkaar te scheiden;
• Mechanische recyclage: objecten worden machinaal bewerkt, bijvoorbeeld glazen flessen die worden vermalen;
• Organische recyclage: om meststoffen of brandstoffen (bijvoorbeeld biogas) te produceren na compostering of fermentering.

Was het glas, karton, plastic of metaal eerst nog afval, dan is het nu al een “gerecycleerde grondstof” geworden, die door bedrijven kan worden gebruikt voor nieuwe producten.

Het is duidelijk dat we er met recyclage in slagen om een deel van ons afval op te waarderen.

Dat heeft een dubbele impact:

1. het af te voeren volume afval verkleint en er treedt minder vervuiling op;
2. we besparen op grondstoffen die we uit de bodem halen, want we beschikken over gebruiksklare gerecycleerde materialen!

Neem als voorbeeld een lamp die je in het inzamelpunt binnenbrengt. Ze wordt vrijwel volledig gerecycleerd en alle onderdelen krijgen een nieuw leven: uit het glas ontstaan isolatieproducten, de metalen (koper, ijzer, aluminium) zijn perfect te hergebruiken en moeten dus minder in mijnen worden gedolven. Wist je dat een ton gerecycleerd karton 2,5 ton hout uitspaart? Dat elke ton gerecycleerd plastic overeenstemt met 700 kg ruwe aardolie die niet verbruikt wordt? Dat je met elk blad gerecycleerd papier dat je gebruikt een liter water uitspaart, 2,5 Wh energie en 15 g hout?

België kan mooie cijfers voorleggen, vooral voor wat de recyclage van PET-flessen betreft, een kunststofsoort die van aardolie wordt gemaakt. Van alle plastic verpakkingen werd in ons land in 2020 liefst 51% gerecycleerd. Daarmee overtreffen we de Europese doelstelling (50%). Momenteel beschikken vooral Frankrijk, Duitsland en Nederland over recyclagecapaciteit voor dit materiaal, maar vanaf 2023 zou België al de helft ervan kunnen verwerken.

Ook voor het huishoudelijke verpakkingsafval was 2020 een topjaar in België: bijna 95% of 764,122 ton kon worden gerecycleerd. Andere domeinen zijn in volle ontwikkeling, bijvoorbeeld in de bouwsector (recyclage van grond en bouwafval), de farmasector, het textiel, metalen, glas, enz.

Wil je weten of je zelf ook een rol speelt in de recyclagetrend? Fost Plus (de organisatie die zich bezighoudt met het huishoudelijke verpakkingsafval) raamt dat jaarlijks per inwoner 65 kilo huishoudelijke verpakkingen wordt gerecycleerd: 32,2 kilo glas, 16,9 kilo papier en karton en 15,8 kilo PMD.

Onderschat je rol als consument niet in het recyclageverhaal! Je kunt bijvoorbeeld meer milieubewust kopen, je sorteergedrag nog verbeteren, het afval beter beheren, milieuvriendelijke keuzes maken en zelfs knotsgekke initiatieven nemen. Ook bij de bedrijven ontkiemen schitterende ideeën om met gerecycleerde materialen aan de slag te gaan.

De volgende voorbeelden uit sterk uiteenlopende sectoren (textiel, voeding, mobiliteit, enz.) geven je beslist inspiratie:

• Become, een jong Belgisch modemerk, maakt kleren en accessoires in polyester op basis van gerecycleerde plastic flessen;
• De start-up Decarbone biedt bedrijven aan om bestaande thermische motoren in voertuigen door elektrische motoren te vervangen;
• De vestiging van Bio-Planet in Braine-l’Alleud, in Waals-Brabant, stelt haar klanten winkelmandjes ter beschikking die zijn gemaakt van gerecycleerd polypropyleen afkomstig van plasticafval en visnetten uit de oceanen;
• De concept store Recycle geeft fietsen een waardevol tweede leven!;
• De Belgische start-up Resortecs is ervan overtuigd dat hij op wereldschaal de CO₂-uitstoot in de modesector met de helft kan terugdringen. Een huzarenstuk, als je weet dat dit op twee na de vervuilendste sector ter wereld is.
• Permafungi, een Brusselse coöperatie voor sociale doeleinden, recycleert koffiedik om biologische oesterzwammen en witloof te telen. Kers op de taart: als de champignons volgroeid zijn, wordt een deel van het overgebleven substraat gebruikt om een 100% afbreekbare lamp te maken!
• Plastic Factory is een familiecollectief dat plastic doppen verzamelt om er prachtige objecten voor dagelijks gebruik mee te maken: kommen, juwelen, lampen, enz.
• WeCircular, nog zo’n Belgische start-up, wil de circulaire economie in België promoten. Het bedrijfje wil bijvoorbeeld sigarettenpeukjes, die er in de natuur vijftien jaar over doen om te verdwijnen, inzamelen en recycleren.

Ook ENGIE is betrokken bij een aantal recyclage-initiatieven, bijvoorbeeld door mee te doen aan het ZEBRA-project om windturbinebladen te ontwikkelen en te installeren die 100% recycleerbaar zijn. Ook zonnepanelen maken deel uit van een meer koolstofneutrale toekomst en daarom zijn zonnetechnologieën een belangrijke manier om te investeren in hernieuwbare en duurzame energie. In dit artikel leggen we ook uit hoe zonnepanelen aan het eind van hun levenscyclus gerecycleerd worden.

Recycleren is van levensbelang voor het milieu, maar perfect is het niet. Bovendien zijn sommige gerecycleerde materialen van mindere kwaliteit dan het origineel. Zo zijn de vezels van gerecycleerd papier korter en dus van mindere kwaliteit. Om nog maar te zwijgen van al het afval dat niet verwerkt kan worden en daarom verbrand of gestort wordt. Om al deze redenen geldt, net als bij energie, dat "het beste afval het afval is dat we niet produceren"!

Meer besparen op grondstoffen en materialen en tegelijk beter consumeren? Dat kan!

• In de eerste plaats door preventie, door onze afvalproductie te verminderen: laten we streven naar nul-afval, door minder verpakkingsmateriaal te kopen, de voorkeur te geven aan duurzame voorwerpen of voorwerpen waarin gerecycleerde materialen zijn verwerkt, enz.
• Bezit je voorwerpen die het einde van hun levenscyclus hebben bereikt? Gebruik dan je creativiteit en probeer ze een nieuw leven te schenken, zoals ze zijn of door ze te transformeren, voordat je ze bestemt voor recyclage. Of door ze te laten repareren of door weg te schenken wat je niet meer nodig hebt. Hergebruik helpt ook om verspilling te voorkomen!

Is dat allemaal niet mogelijk? Zorg er dan voor dat je op de juiste manier sorteert. Bijvoorbeeld voor je huishoudelijke apparaten kun je terecht in een winkel, een recyclagepunt of een containerpark.